Đắk Lắk: Hợp tác quốc tế đa phương – Thực trạng và định hướng trong thời gian đến

          1-Kết quả hợp tác quốc tế đa phương của tỉnh Đắk Lắk trong thời gian qua.
 Tốc độ tăng trưởng GDP giai đoạn 2007- 2017 tăng bình quân 9,7%. Cụ thể: như năm 2007 thu ngân sách đạt 1.572,8 tỷ đồng đến năm 2017 thu ngân sách đạt 4.679 tỷ đồng, tăng gần 3 lần so với năm 2007; thu nhập bình quân đầu người năm 2007 đạt 8,2 triệu đồng/người/năm đến năm 2017 thu nhập bình quân đầu người đạt 38,46 triệu đồng/người/năm, tăng 4,7 lần so với năm 2007... Hoạt động thu hút đầu tư, huy động các nguồn lực cho đầu tư phát triển, đặc biệt là đã tiếp cận một số nhà tài trợ có tiềm năng như WB, ADB, Nhật Bản, Hàn Quốc …Năm 2007 số dự án đầu tư nước ngoài là 02 dự án với tổng vốn 26 triệu USD, năm 2017 là 12 dự án với tổng vốn 131,5 triệu USD; Các thành phần kinh tế tiếp tục phát triển cả về số lượng và chất lượng. Các lĩnh vực văn hoá, xã hội được chú trọng và phát triển. Cải cách hành chính, có chuyển biến tích cực. Chính trị xã hội ổn định; an ninh, quốc phòng, trật tự an toàn xã hội được giữ vững và đảm bảo tạo môi trường thuận lợi, ổn định để phát triển kinh tế - xã hội. Đời sống nhân dân được nâng cao cả về vật chất và tinh thần, nhất là vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Đặc biệt là kết quả triển khai thực hiện các chủ trương, chính sách lớn để nền kinh tế Việt Nam phát triển bền vững khi là thành viên của tổ chức Thương mại thế giới, đó là:

- UBND tỉnh ĐắkLắk đã chỉ đạo các đơn vị chức năng của tỉnh phối hợp với các cơ quan của Trung ương tổ chức nhiều hội thảo, hội nghị quán triệt các nội dung Nghị quyết của Ban chấp hành Trung ương Đảng, Chương trình hành động của Chính phủ về Hội nhập kinh tế quốc tế; Hiệp định Thương mại Việt Nam - Hoa kỳ; Hiệp định thương mại tự do ASEAN (AFTA); Chương trình gia nhập WTO; Hội nghị phổ biến thông tin một số Hiệp định thương mại tự do mà Việt Nam tham gia; Hiệp định TPP và các tổ chức quốc tế, hiệp định thương mại đa phương và song phương mà Việt Nam là thành viên, nghiệp vụ xuất nhập khẩu và tác động của FTA đến các mặt hàng xuất khẩu chủ lực của tỉnh, tập huấn về các hàng rào kỹ thuật trong thương mại và ảnh hưởng của doanh nghiệp Việt Nam khi các Hiệp định thương mại tự do có hiệu lực, hội nghị phát triển kinh tế Tây nguyên góp phần đảm bảo tăng trưởng kinh tế trong quá trình Hội nhập kinh tế quốc tế và tổ chức nhiều lớp tập huấn, hội thảo tại địa bàn các xã, huyện trong tỉnh để phổ biến kiến thức về Hội nhập kinh tế quốc tế cho nông dân và các tổ chức kinh tế tại địa phương…
           - Hoạt động xúc tiến và hợp tác đầu tư trong và ngoài nước của tỉnh được quan tâm đẩy mạnh, tỉnh đã thu hút được một số dự án đầu tư. Từ năm 2007 đến nay toàn tỉnh Đắk Lắk thu hút được hơn 540 dự án đầu tư trong nước với tổng vốn đầu tư trên 65 ngàn tỷ đồng; 04 dự án đầu tư ra nước ngoài được cấp giấy chứng nhận đầu tư (bao gồm 01 dự án đầu tư tại Lào và 03 dự án đầu tư tại Campuchia) với tổng vốn đầu tư khoảng 215 triệu USD; 28 dự án, chương trình ODA được triển khai trên địa bàn tỉnh, với tổng vốn đầu tư khoảng 298 triệu USD. Có 95 dự án NGO với tổng mức tài trợ cam kết khoảng 26,374 triệu USD.
- Được sự quan tâm chỉ đạo và sự hướng dẫn của các cơ quan trung ương: Bộ Ngoại giao, Văn phòng Chính phủ và các Bộ ngành, quan hệ hợp tác của tỉnh với các địa phương nước ngoài trong thời gian qua không ngừng được củng cố và phát triển. Đến nay, tỉnh Đắk Lắk đã ký 12 thỏa thuận với các tỉnh Nam Lào; 11 thỏa thuận với tỉnh Mondulkiri - Campuchia;  ký 01 bản ghi nhớ với tỉnh Jihosesky Craj - Cộng hoà Séc, 01 bản thỏa thuận về quan hệ hợp tác giữa tỉnh Đắk Lắk với tỉnh Jeollabuk - Hàn quốc... Nội dung tập trung chủ yếu vào hỗ trợ đào tạo, tập huấn, phục vụ hợp tác phát triển kinh tế; các lĩnh vực kinh tế như nông nghiệp, xây dựng thủy điện, mở tour du lịch; khảo sát đầu tư xây dựng hạ tầng khu vực biên giới… và dự kiến trong thời gian tới tỉnh sẽ đẩy mạnh hợp tác với nhiều nước trên thế giới.
- Xuất khẩu các sản phẩm nông sản nhất là cà phê, tiêu, cao su, mật ong..là thế mạnh của tỉnh Đắk Lắk trong nhiều năm qua, hàng năm tỉnh Đắk Lắk xuất khẩu khoảng 600 triệu USD/năm. Đắk Lắk có hơn 80 doanh nghiệp xuất nhập khẩu, trong đó 22 doanh nghiệp có kim ngạch xuất khẩu hàng năm tương đối lớn.. Hàng hóa của Đắk Lắk xuất khẩu sang hơn 63 quốc gia, vùng lãnh thổ trên thế giới nhất là đã thâm nhập được vào các thị trường lớn với yêu cầu chất lượng hàng hóa và vệ sinh thực phẩm nghiêm ngặt như thị trường Mỹ, Nhật Bản, Anh, Pháp…
Triển khai thực hiện có hiệu quả về hợp tác phát triển kinh tế trong khu vực tam giác phát triển Lào - Việt Nam - Campuchia, góp phần xóa đói, giảm nghèo, nâng cao đời sống nhân dân, đảm bảo an ninh và ổn định chính trị trong tỉnh.
Hạn chế
Tuy đã đạt được những thành tựu, kết quả quan trọng nhưng trong các năm qua, kinh tế Đắk Lắk vẫn còn nhiều hạn chế. Đó là quy mô kinh tế còn nhỏ; cơ cấu kinh tế chuyển dịch chậm, nhiều ngành, lĩnh vực phát triển chưa tương xứng với tiềm năng thế mạnh của tỉnh. Nông nghiệp có nhiều lợi thế nhưng chưa khai thác thật sự hiệu quả, sức cạnh tranh của hàng hóa trên thị trường thấp, hàng nông sản chủ lực của địa phương chưa có thương hiệu mạnh. Sản phẩm xuất khẩu của tỉnh Đắk Lắk chủ yếu là xuất khẩu nguyên liệu (sản phẩm thô), tỷ trọng sản phẩm xuất khẩu hàng năm qua chế biến tăng chưa nhiều trong kim ngạch xuất khẩu. Quy mô công nghiệp nhỏ, giá trị sản xuất thấp và chủ yếu là công nghiệp địa phương. Đầu tư cho du lịch còn thấp, chủ yếu là khai thác tự nhiên; Kết cấu hạ tầng chưa đồng bộ; khoa học công nghệ chưa thâm nhập sâu vào sản xuất, đời sống để nâng cao chất lượng hiệu quả của các lĩnh vực sản xuất, kinh doanh. Khả năng nắm bắt những thách thức, thời cơ, những kinh nghiệm về Hội nhập kinh tế quốc tế của các tỉnh còn giới hạn.
        Kim ngạch xuất khẩu giảm năm 2017 chỉ bằng 95% so với năm 2007 và tỷ lệ trong kim ngạch XK so với cả nước giảm: năm 2007 là 0,57% và 2017 là 0,14%
Nguyên nhân
- Vị trí địa lý cách xa các cảng biển (gần nhất là Nha Trang cũng 200 km) nên khó thu hút được các nhà đầu tư trong và ngoài nước đến đầu tư để hưởng lợi từ Made in Vietnam khi xuất khẩu hàng hóa sang các nước thành viên các FTA mà Việt nam đã ký như các tỉnh/thành khác.  Đắk Lắk có cửa khẩu Đắk Ruê - Chi Miết nhưng hiện nay cửa khẩu Đắk Ruê - Chi Miết vẫn chưa được đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, trục Quốc lộ 29 từ Phú Yên nối với cửa khẩu chưa được đầu tư.
- Do thuộc địa bàn Tây nguyên nên tỉnh luôn đặt việc đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội lên hàng đầu, do đó công tác hội nhập kinh tế quốc tế và ngoại giao phục vụ phát triển kinh tế còn hạn chế.
- Các doanh nghiệp của tỉnh chủ yếu là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh thấp. Nhận thức và hiểu biết về các FTA rất hạn chế nên ít quan tâm đến cơ hội do các hiệp định FTA mang lại. Điều kiện Đắk Lắk khó mời được các DN dự Hội thảo, đào tạo về HNKTQT, dự hội chợ triển lãm, kết nối giao thương giữa các tỉnh, các doanh nghiệp, tập đoàn ngoài tỉnh gắn kết trong hội nhập kinh tế quốc tế
- Đội ngũ cán bộ tham mưu triển khai thực thi các Hiệp định thương mại tự do đã có hiệu lực nhìn chung kinh nghiệm và năng lực còn hạn chế.
        Ngoài ra, nhận thức về thực thi các Hiệp định thương mại tự do đã có hiệu lực của một số Sở, ngành, địa phương, đặc biệt là của doanh nghiệp chưa thật sự đầy đủ nên công tác thông tin, tuyên truyền về Hiệp định thương mại tự do đã có hiệu lực còn hạn chế, chưa kịp thời. Công tác phối hợp, triển khai thực hiện của Sở, ngành, địa phương về thông tin tuyên truyền về thực thi các Hiệp định thương mại tự do đã có hiệu lực đôi lúc nội dung chưa sâu sát với tình hình tại địa phương, chưa kịp thời, thiếu chiều sâu, chưa có hiệu quả cao trong việc phổ biến chính sách, thông tin, nhất là hỗ trợ cho doanh nghiệp trong tỉnh, đặc biệt là các doanh nghiệp xuất nhập khẩu trong việc triển khai thực hiện các FTA nhằm tận dụng được các cơ hội cũng như đối phó với các thách thức của việc gia nhập các FTA. Đội ngũ cán bộ tham mưu triển khai thực thi các Hiệp định thương mại tự do đã có hiệu lực nhìn chung kinh nghiệm và năng lực còn hạn chế.
2-Phương hướng và giải pháp trong thời gian tới
Để đẩy mạnh hợp tác quốc tế đa phương của tỉnh Đắk Lắk trong thời gian tới, Tỉnh Đắk Lắk tập trung triển khai một số nội dung sau:
         - Triển khai thực hiện nghiêm túc, đồng bộ có hiệu quả các văn bản chỉ đạo của Trung ương về Hội nhập quốc tế, nhất là Hội nhập kinh tế quốc tế.
- Tiếp tục Phối hợp với các Bộ, ngành Trung ương,VCCI tổ chức các Hội nghị, tập huấn, tuyên truyền, phổ biến, nâng cao nhận thức cho cán bộ công chức và doanh nghiệp về hội nhập kinh tế quốc tế, về các FTA đã ký kết, Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTTP), đặc biệt là cơ hội, thách thức và cách tận dụng các cam kết FTA trong hoạt động kinh doanh đối với đối tác nước ngoài. 
         - Đẩy mạnh hoạt động xúc tiến thương mại, đầu tư, kết nối giao thương trong và ngoài nước, cải cách hành chính, nâng cao chỉ số năng lực cạnh tranh của tỉnh. Hỗ trợ doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, đẩy mạnh xuất khẩu hàng hóa.
         - Đẩy mạnh quan hệ hợp tác, ký kết và triển khai có hiệu quả các thỏa thuận hợp tác kinh tế, nhất là hợp tác trong lĩnh vực thương mại của tỉnh Đắk Lắk với các nước tham gia FTA.
- Tiếp tục kêu gọi các nhà đầu tư trong và ngoài nước có năng lực đầu tư xây dựng các nhà máy chế biến các mặt hàng có tiềm năng thế mạnh của tỉnh, chế biến ra các sản phẩm chất lượng cao từ cà phê, ca cao, cao su, hạt điều, tinh bột sắn…nhằm đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trên thị trường trong và ngoài nước mà các doanh nghiệp tỉnh Đắk Lắk chưa đủ khả năng sản xuất được. Các sản phẩm của tỉnh như cà phê, tiêu, cao su, điều là những sản phẩm được Bộ Công thương xếp nằm trong nhóm những nông sản có khả năng cạnh tranh cao khi hội nhập kinh tế quốc tế. Thực ra, khi chưa có FTA các nước nhập khẩu nông sản thô từ Việt Nam đã áp thuế suất 0% rồi, nhưng chỉ khi có FTA thì các nông sản đã qua chế biến mới được giảm thuế nhập khẩu từ 15- 20%  xuống còn 0 – 5%. Vì vậy, chỉ khi có đầu tư chế biến thì nông sản của tỉnh mới thực sự hưởng lợi từ cơ hội do các FTA mang lại.
- Đề nghị các bộ ngành Trung ương tham mưu Chính phủ có chính sách như: tăng kinh phí dành cho các hoạt động đẩy mạnh HNKTQT và cải thiện cácthủ tục thanh quyết toán các hoạt động này để tạo thuận lợi cho các cơ quan được giao nhiệm vụ thực hiện nhất là những địa phương còn khó khăn, thiếu lợi thế như các tỉnh vùng Tây Nguyên trong đó có Đắk Lắk.
- Đề nghị Quốc hội, Chính phủ dành nguồn đầu tư từ ngân sách nhà nước để đầu tư hạ tầng giao thông cho tỉnh thay vì để các nhà đầu tư tư nhân đầu tư rồi thu phí BOT làm tăng chi phí, giảm khả năng cạnh tranh của các DN tại tỉnh so với các DN tại các tỉnh đồng bằng. Qua đó giảm bớt những bất lợi, góp phần giúp tỉnh có thể thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước đến đầu tư chế biến nông sản xuất khẩu.
- Cần tạo điều kiện thuận lợi để các nhà đầu tư nước ngoài đến đầu tư tại các tỉnh Tây Nguyên nói chung và Đắk Lắk nói riêng.
         Ngoài ra Đắk Lắk còn có tiềm năng về năng lượng tái tạo. Về năng lượng gió, với vận tốc gió trung bình tại một số huyện trong tỉnh từ 6.5-7.5m/giây/năm, với công suất trên 400 MW. Về năng lượng mặt trời, Đắk Lắk nằm trong khu vực có tiềm năng về năng lượng mặt trời rất lớn khoảng 95GWh/năm, bức xạ mặt trời trung bình khoảng 5kWh/m²/ngày. Các khu vực có tiềm năng về năng lượng mặt trời tập trung các huyện Ea Súp, Buôn Đôn, Ea Hleo…Hiện nay Đắk Lắk đang đẩy mạnh kêu gọi các nhà đầu tư có tiềm năng trong và ngoài nước đến Đắk Lắk đăng ký, nghiên cứu, khảo sát, lập đề xuất dự án đầu tư lĩnh vực năng lượng tái tạo có tác động đến kinh tế tuần hoàn và cộng sinh công nghiệp dem lại hiệu quả về nguồn lực, giảm nhẹ biến đổi khí hậu và giải quyết các hình thức, thích ứng khả năng chống chịu để phát triển hài hòa, lấy mục tiêu giá trị bền vững là điều kiện lựa chọn dự án đầu tư phù hợp. Đòi hỏi hợp tác kinh tế quốc tế sâu rộng với các nước có công nghệ thiết bị tiên tiến, hiện đại để thu hút đầu tư cho các Dự án năng lượng tái tạo. Đắk Lắk trong thời gian tới mục tiêu hội nhập kinh tế quốc tế là điều kiện tiên quyết để phát triển bền vững./.